دەنگدان لە هەڵبژاردنە گشتییەکانی ساڵی ٢٠٢٤ لە کوردستان لەبەر چەند هۆکارێک چارەنووسسازە، کە هەم دینامیکی سیاسی هەرێم و هەم ئاوات و خواستی هاووڵاتیانی بەرجەستە دەکات.
هەڵبژاردنی هەرێمی کوردستان بۆ ساڵی ٢٠٢٤ ڕووداوێکی بەرچاوە لە دیمەنی سیاسی کوردستاندا چونکە پێکهاتەی پەرلەمانی هەرێمی کوردستان دیاری دەکات. هەڵبژاردنەکە کە سەرەتا بڕیار بوو ساڵی ٢٠٢٣ ئەنجام بدرێت بەڵام دواخرا، ئەم هەڵبژاردنە دوای ماوەیەک گرژی سیاسی دێت لە نێوان هەردوو حزبی باڵادەستی پارتی و یەکێتی. هەردوو حزبەکە یاریزانی سەرەکین، بەڵام مێژوویەکی ڕەشی دزی و گەندەڵی و ڕکابەرییان هەیە، بەتایبەتی لەسەر دابەشکردنی دەسەڵات و کاریگەری لە ناوچەکەدا.
گرنگی دەنگدان لە کوردستان
1. نوێنەرایەتی سیاسی: دەنگدان زۆر گرنگە بۆ ئەوەی هاووڵاتیان ئارەزووی خۆیان دەرببڕن و دڵنیابن لە بیستنی دەنگیان لە سیستەمێکی سیاسیدا کە لە مێژوودا دوو حزبی گەندەڵی پارتی و یەکێتی زاڵ بووە. ڕێژەی زۆری دەنگدەران دەتوانێت ببێتە هۆی نوێنەرایەتی زیاتری لایەنە بەدیلەکانی وەک جوڵانەوە نوێیەکان کە بانگەشە بۆ چاکسازی دەکەن و چارەسەری ناڕەزایەتییە گشتییەکان دەکەن سەبارەت بە گەندەڵی و حوکمڕانی.
2- بەشداریکردنی دیموکراسی: هەڵبژاردن وەک میکانیزمێکی گرنگ بۆ بەشداریکردنی دیموکراسی کاردەکات، ڕێگە بە هاوڵاتیان دەدات لێپرسینەوە لە سەرکردەکانیان بکەن. لە هەرێمێکدا کە ناڕازیبوون لە لایەنە دەسەڵاتدارەکان هەست پێدەکرێت، دەنگدان دەرفەتێک بۆ گۆڕانکاری دەڕەخسێنێت و هانی بەشداری سیاسی دەدات. ئەمە بە تایبەتی بۆ دەنگدەرانی گەنج زۆر گرنگە، کە هەوڵدەدەن داهاتوویەک لە قاڵب بدەن کە نیگەرانییەکانیان چارەسەر بکات.
3. چارەسەرکردنی پرسە ناوخۆییەکان: زۆرێک لە لایەنە سیاسییەکان سەرنجیان لەسەر پرسە ناوخۆییەکانە، وەک بێکاری، گەندەڵی، خزمەتگوزارییە گشتیەکان. دەنگدان ڕێگە بە هاوڵاتیان دەدات ئەم پرسانە لە کارنامەی سیاسیدا لە پێشینەدا دابنێن، دڵنیابن لەوەی کە پێداویستییەکانیان لە داڕشتنی سیاسەتدا لەبەرچاو دەگیرێن.
4- کاریگەری لەسەر سیاسەت و حوکمڕانی: دەرئەنجامی هەڵبژاردنەکان کاریگەری بەرچاوی دەبێت لەسەر حوکمڕانی لە هەرێمی کوردستان. بەشداریی دەنگدەران دەتوانێت ببێتە هۆی گۆڕانکاری لە ئاراستەی سیاسەتدا، بەتایبەتی ئەگەر لایەنە تازەپێگەیشتوەکان کورسی زیاتر لە پەرلەمان بەدەستبهێنن. ئەمەش دەتوانێت دیمەنێکی سیاسی کێبڕکێکارتر پەروەردە بکات و هاندەری پراکتیکی باشتری حوکمڕانی بێت.
5- بەرپرسیارێتی مەدەنی: لەدەرەوەی کاریگەرییە سیاسییە دەستبەجێیەکانی، دەنگدان ئەرکێکی مەدەنییە کە هەستکردن بە بەرپرسیارێتی لەنێو هاوڵاتیاندا بەرەوپێش دەبات. دەسەڵات دەدات بە تاکەکان بۆ بەشداریکردن لە پرۆسەی دیموکراسی و کاریگەری لەسەر تەندروستی گشتی دیموکراسی لە ناوچەکەدا.
پارتی دیموکراتی کوردستان
حیزبی پارتی بە سەرۆکایەتی بنەماڵەی بارزانی، لە مێژوودا حیزبی باڵادەستی ناوچەکە بووە، بەتایبەتی لە هەولێر و دهۆک. بە وتەی خۆیان پاڵپشتی پاڵنانی بەهێزی ئۆتۆنۆمی کورد دەکات و جەخت لەسەر پەیوەندی لەگەڵ زلهێزە نێودەوڵەتییەکان و گەلانی ڕۆژئاوا دەکاتەوە بەتایبەت کە لە ڕابردوودا داردەستی ئێران بوون و لە ئێستاشدا داردەستی تورکیان، توانیویەتی لە پۆستەکانی حکومەتی هەرێمدا زاڵ بێت و کۆنترۆڵی کەرتە سەرەکییەکانی ئەمنیەتی و هەواڵگری قۆرخبکات.
یەکێتی نیشتمانی کوردستان
یەکێتی کە بە شێوەیەکی نەریتی پەیوەستە بە بنەماڵەی تاڵەبانییەوە، لە دەڤەری سلێمانیدا باڵادەستە. زیاتر کراوە بووە بۆ پەیوەندی لەگەڵ ئێران و ئەوانیش داردەستی ئێران وشیعەن،
بەوتەی خۆیان تیشکیان خستۆتە سەر چاکسازی ناوخۆیی و بنکەیەکی فراوانتری نوێنەرایەتی. بەڵام لە چەند ساڵی ڕابردوودا یەکێتی ڕووبەڕووی ئاستەنگی ناوخۆیی بووەتەوە، لەوانەش ناکۆکی سەرکردایەتی و پارچەپارچەبوونی ناو حزبەکە، کە ڕەنگە کاریگەری لەسەر ئەدای یەکێتی هەبێت لە هەڵبژاردنی 2024دا.
